Στέρνες και πηγάδια στο Κρανίδι (λαογραφία)

Στο Κρανίδι το πρόβλημα της έλλειψης νερού είναι παλαιότατο. Όλα τα σπίτια για να το αντιμετωπίσουν είχαν στέρνες, υδατοδεξαμενές, για να μαζεύουν το βρόχινο νερό. Ωραίες δεξαμενές, σκαμμένες στη γη, με ένα αθάνατο επίχρισμα από χώμα πορσελάνης και ένα άλλο υλικό το «κουρασάνι», αυτά τα έπαιρναν με καΐκια από τις Κυκλάδες, Νίσυρο και Σαντορίνη.
Το νερό από τις στέγες και τις ταράτσες με λούκια πήγαινε στις στέρνες. Από εκεί το αντλούσαν με κουβάδες, «τέστες» τις έλεγαν στο Κρανίδι. Αντί για χλώριο και άλλα μικροβιοκτόνα έριχναν στις στέρνες μικρά χέλια, τα οποία έλεγαν «γκιάλες», οι γκιάλες μεγάλωναν και γίνονταν χέλια μήκους μέτρου και πιο πολύ. Όταν ήθελαν να καθαρίσουν τη στέρνα έπιαναν την γκιάλα και την ανέβαζαν με κοφίνι επάνω, την έριχναν σε ένα τενεκέ με νερό και καθάριζαν την στέρνα, μετά πάλι με το κοφίνι την κατέβαζαν στην στέρνα και αυτή έφευγε και άρχιζε το έργο της, το φιλτράρισμα του νερού, πάλι. Επίσης κάτω από τα λιακωτά έβαζαν κιούπια, όπου το νερό από τις πλάκες του λιακωτού έπεφτε στα κιούπια και το είχαν για λάτρα.

Η στέρνα και η τέστα που έπιαναν το νερό
Πολλά μεγάλα σπίτια, με αυλές είχαν και στέρνα στην αυλή. Σε αυτήν έπεφτε το νερό από τις πλάκες της αυλής. Αυτές τις έλεγαν στέρνες του ποταμιού. Η ύδρευση των σπιτιών του Κρανιδίου, που δεν είχαν στέρνες, γινόταν από δημοτικά πηγάδια. Δημοτικά πηγάδια υπήρχαν και υπάρχουν πολλά. Μέσα στο Κρανίδι ήταν η «Σκούρα» κάτω από το Α’ Δημοτικό σχολείο. Στην περιοχή του Αγίου Χαραλάμπους υπήρχε κάποιο άλλο πηγάδι. Ανατολικά του Κρανιδίου η «Γρέμια» και της «Πικροδάφνης», ΝΑ τα «Καλατρατέικο», Πετροθάλασσας- Γκιάλεζας- Φλάμπουρου – δύο στο Πλατύ πηγάδι – και το «Κεμπέρα», ΝΔ στην Παναγίτσα, στη Βερβερόντα, ΒΔ Λάλβεθη – Βίλλα. Επίσης, κοντά στο Κρανίδι το Γραμματικό. Στην περιοχή Γραμματικού υπάρχουν και 2 βρύσες (βρυσούλες τις λένε ακόμη), με μια στοά και ένα άνοιγμα μπροστά, ωραίες και γραφικές πολύ. Δυτικά το Πούσι και το Πούσι ιρί (πηγάδι νέο), οι Λάκκες και το Γκολέμι.
Στον Κάμπο υπάρχουν το Πούσι Γκόρο και η Μόλεζα στην περιοχή Φράγχθι. Γνωστά πηγάδια, επίσης, για το καλό τους νερό είναι του Πύργου και τα δύο της Μιλίντρας. Βόρεια υπάρχουν τα δύο πηγάδια του Λουτρού, το Ζερβέικο και το Φωστινέικο, βόρεια επίσης το πηγάδι του Θωμά (λόφος που λέγεται Θωμά).
Το νερό για τις ανάγκες του σπιτιού το έπαιρναν οι κάτοικοι από τα πηγάδια που το μεταφέρανε στα σπίτια με τα ζώα ή με τα πόδια. Πήγαιναν οι γυναίκες, γέμιζαν μια μεγάλη στάμνα, την ζαλώνονταν στην πλάτη με σχοινί και την έφερναν στα σπίτια τους. Σε ορισμένες διαδρομές, σε τακτές αποστάσεις, είχαν φτιάξει πέτρινες πεζούλες, τα λεγόμενα «ακουμπιστήρια». Εκεί σταματούσαν, ακουμπούσαν το βάρος και ξεκουράζονταν.

Το πηγάδι στις Λάκκες
 Αλλά ας ξεκινήσουμε και ’μεις την διαδρομή μας στην φύση και γιατί όχι και στην παράδοση και ιστορία. Πάμε για το πηγάδι του Πύργου. Μέσα από μια όμορφη μικρή διαδρομή βρισκόμαστε στον ήρεμο χώρο του πηγαδιού. Γύρω λόφοι κατάφυτοι και βουκολικές σκηνές με τα μαντριά και με τα κοπάδια. Το πηγάδι στην μέση ενός ανοίγματος, σαν μικρή κοιλάδα στους πρόποδες των λόφων. Εμείς πήραμε τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο, υπάρχει και άλλη πρόσβαση όμως, που ξεκινάει από το δημοτικό στάδιο, με ένα καλντερίμι ωραίο και δυστυχώς το μόνο που διασώθηκε από τα υπέροχα καλντερίμια του Κρανιδίου (μαζί με το άλλο στις Βρυσούλες). Γύρω από το πηγάδι, οι γούρνες για να ποτίζονται τα ζώα. Ευτυχώς έχουν διασωθεί και γούρνες λαξευμένες σε βράχο, κορύτες τις λέμε στο Κρανίδι, έργα των μερακλήδων μαστόρων της εποχής εκείνης.
Η επέμβαση της τεχνολογίας είναι φανερή γιατί το πηγάδι το χρησιμοποιούμε τώρα για να παίρνουμε πόσιμο νερό για τα σπίτια μας. Η ομορφιά του χώρου, όμως, δεν έχει αλλοιωθεί, η γαλήνη περισσεύει.
Κοντά σε όλα τα πηγάδια και ένα κλασικό ερημοκλήσι, ο Άγιος Νικόλας του Μάη, στον Πύργο. Η παράδοση θέλει στην περιοχή να ήταν ο Πύργος κάποιου Πασά.

Φεύγουμε από τον Πύργο και τραβάμε για την Μιλίντρα. Το πηγάδι της Μιλίντρας το χρησιμοποιούμε και αυτό για πόσιμο νερό. Και αυτή η περιοχή ωραία, όχι όμως γαλήνια. Δίπλα στα πηγάδια της Μιλίντρας περνάει ο δρόμος για την Ερμιόνη. Το πηγάδι αυτό είναι ίσως το αρχαιότερο της περιοχής, το αναφέρει ο Παυσανίας στις περιηγήσεις του.
Και εδώ το ερημοκλήσι του Αγίου Ανδρέα, βυζαντινό, με λίγες τοιχογραφίες που έχουν διασωθεί. Η παράδοση λέει ότι εκεί ήταν το πρώτο νεκροταφείο του Κρανιδίου.
Επόμενο πηγάδι σε ενδιαφέρον έρχεται το πηγάδι της Βίλας. Μια περιοχή πευκόφυτη, σκέτο σανατόριο. Ένας μεγάλος λόφος, ήμερος, καλλιεργημένος και πολύ ενδιαφέρων. Η θέα που σου προσφέρει είναι υπέροχη, το μάτι φτάνει μέχρι και τα αρκαδικά βουνά, αφού ξεκουραστεί στο γαλανό του Αργολικού κόλπου. Η παράδοση λέει, ότι στην περιοχή κατοικούσαν οι Βιλιώτες, άνδρες σπάνιας ρώμης και ομορφιάς, οι οποίοι χτυπούσαν κορμό δένδρου, ρίχνοντας πέτρα και τη βύθιζαν στον κορμό. Και εδώ η εκκλησία του ιαματικού Αγίου Παντελεήμονα.
Έτσι, λοιπόν, είχε η κατάσταση της ύδρευσης των σπιτιών του Κρανιδίου.
Το 1950-52 ο αείμνηστος Δήμαρχος Κρανιδίου Μιχαήλ Χάσπαρης, έκανε γεωτρήσεις στο Πλατύ πηγάδι και υδρεύτηκε το Κρανίδι από δημοτική ύδρευση πλέον. Οι επόμενοι Δήμαρχοι έκαναν φιλότιμες προσπάθειες με νέες γεωτρήσεις αλλά τα νησιώτικα χαρακτηριστικά της Ερμιονίδας και η λειψυδρία που ταλανίζει την περιοχή δεν επιτρέπουν αισιόδοξες προβλέψεις.
Φτύμης Τουτουτζής
……………….
Δημοσιεύτηκε στο 1ο τεύχος του περιοδικού «Ματιές στην Αργολίδα» (Ιούνιος 2001). Κάποια πράγματα από τότε έχουν αλλάξει (προς το χειρότερο). Πληροφορίες για το άρθρο είχε δώσει ο αείμνηστος φίλος Κώστας Καρανικόλας.
Φωτογραφίες: Η ασπρόμαυρη με τις γυναίκες που κουβαλούν τις στάμνες είναι του Στέφου. Οι υπόλοιπες ανήκουν στο αρχείο του ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗ. Στη φωτογραφία της ανάρτησης εικονίζεται το πηγάδι του Πύργου.
Share on facebook
Share on twitter
Share on linkedin
Share on pinterest
Share on skype
Share on whatsapp
Share on email
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ