Η ανάγκη ίδρυσης ενός ασφαλιστικού φορέα είχε πρωτοεκφραστεί στους προεπαναστατικούς χρόνους και συνεχίστηκε στην επαναστατική και στη μεταπελευθερωτική Ελλάδα.
Προβάλλονταν συγκεκριμένα ως «έκφραση κοινωνικής αλληλεγγύης και εθνικής ευγνωμοσύνης αλλά και ευρυτέρας σκοπιμότητας δια τους ήρωας και τα θύματα των ναυτικών αγώνων και τους μετέπειτα βιοπαλεστάς του κύματος». Η καταγωγή του θεσμού ξεκινάει λοιπόν ακόμα και από την ανάγκη κοινωνικής αποκατάστασης και εθνικής δικαίωσης των θαλασσομάχων του 1821. Την αρχική σύλληψη της ιδέας του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου πρέπει να την αναζητήσουμε στις Σπέτσες όπου και εφαρμόστηκε ένα υποτυπώδες σύστημα περίθαλψης των «ενδεών ναυτικών».
Πρόκειται για τη γνωστή «κάσσα», ένα είδος Κοινοτικού Ταμείου του οποίου τα έσοδα προέρχονταν από τα κέρδη των πλοίων που εκτελούσαν μεταφορές στο εξωτερικό και οι εισφορές ανέρχονταν στο 5% επί των κερδών τις οποίες κατέβαλλε στη κάσσα ο πλοίαρχος του πλοίου. Τα έσοδα αυτά διετίθεντο στους ανέργους και τους ανίκανους ναυτικούς και στις οικογένειες των ναυτικών οι οποίοι εύρισκαν το θάνατο επί των πλοίων. Τη φροντίδα της διαχείρισης της Κάσσας είχε η Δημογεροντία, όπως όλα αυτά διασώζονται σαν καταγραφές των χρονικογράφων της προεπαναστατικής Ελλάδας.
Συνοπτικά θα μπορούσε κανείς να αναφερθεί στα διατάγματα του 1833 που ρύθμιζαν πολλά πρακτικά προβλήματα και διαφαίνεται η τάση για επικράτηση της ιδέας της κοινωνικής μέριμνας και προστασίας του ναυτικού. Χαρακτηριστικά στο «περί Εμπορικού Νόμου» ονομαζόμενο διάταγμα, αναφέρεται ότι, «ναύτης ασθενήσας κλπ, πληρώνεται τους μισθούς του και νοσηλεύεται δαπάναις του πλοίου».
Εξάλλου ένα άλλο καθοριστικό νομοθέτημα που υπεγράφη στις 15 Δεκεμβρίου του 1836, το «περί Αστυνομίας της Εμπορικής Ναυτιλίας», από το Γραμματέα της Επικρατείας επί των Ναυτικών, Α.Γ. Κριεζή, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «… το αντίτιμο των εκδιδομένων διπλωμάτων και αδειών κυβερνητών και ναυτών, ως και τα διάφορα πρόστιμα τα επιβαλλόμενα δια παραβάσεις, αποτελούν πόρους υπέρ του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου».
Οι ειδικοί μελετητές της Οικονομικής Ιστορίας του τόπου μας, δεν θεωρούν αυτή την έμμεση αναφορά στο ΝΑΤ τυχαία αλλά την αποδίδουν στην ενσυνείδητη προσπάθεια όλων όσων είχαν αντιληφθεί την κοινωνική ανάγκη για την ασφάλιση των ναυτικών και των οικογενειών τους. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφερθεί ότι αρχικά, η ασφαλιστική φροντίδα του ΝΑΤ κάλυπτε και τα πληρώματα του Πολεμικού Ναυτικού.
Με τη θεσμοθέτηση του ΧΛΘ Νόμου του 1861, αναδεικνύεται ο καθαρά κοινωνικός χαρακτήρας του ΝΑΤ ενώ ιστορικές και πάλι καταγραφές, τον χαρακτηρίζουν ως προπομπό των Κοινωνικών Ασφαλίσεων στη χώρα μας.
Θα ήταν ασέβεια προς την ιστορική μνήμη αν στο τέλος της μικρής αυτής αναδρομής δε αναφερόταν η κορυφαία ιδρυτική μορφή του ΝΑΤ, ο Γεράσιμος Ζωχιός, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος του Ταμείου και χαρακτηρίζεται σαν μία ρωμαλέα προσωπικότητα που εξέφραζε την αγωνία χιλιάδων αγωνιζόμενων ναυτικών.
Σήμερα το ΝΑΤ έχει δύο κλάδους ασφάλισης. Τον κλάδο των συντάξεων και τον κλάδο της επικουρικής ασφάλισης.
Ο κλάδος συντάξεων παρέχει συντάξεις λόγω γήρατος, ανικανότητας, θανάτου, ατυχήματος καθώς και ελάχιστης ασφαλιστικής προστασίας.
Ο κλάδος επικουρικής ασφάλισης είναι σχετικά νέος και νομοθετήθηκε με τον Ν. 1482/84. Σκοπός του είναι η παροχή στους ασφαλισμένους του, επικουρικής μηνιαίας σύνταξης.
Από τα έσοδα του ΝΑΤ παρέχεται και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στους ναυτικούς (εν ενεργεία και συνταξιούχους) μέσω του Οίκου Ναύτου (Ο.Ν.).
Το ΝΑΤ αποδίδει κάθε χρόνο τα ποσά που εισπράττονται για λογαριασμό του ΕΛΟΕΝ (Ειδικό Λογαριασμό Οικογενειακών Επιδομάτων), και καταβάλλονται οικογενειακά επιδόματα στους εν ενεργεία ναυτικούς.
Επίσης το ΝΑΤ μαζί με τα δικά του έσοδα εισπράττει και τα έσοδα (τα οποία στη συνέχεια αποδίδει) των εξής υπέρ τρίτων Ταμείων Προνοίας, Ειδικών Λογαριασμών και Κεφαλαίων:
Ταμείο Πρόνοιας Αξιωματικών Εμπορικού Ναυτικού (ΤΠΑΕΝ)
Ταμείο Πρόνοιας Κατωτέρων Πληρωμάτων Εμπορικού Ναυτικού (ΤΠΚΠΕΝ)
Κεφάλαιο Ανεργείας-Ασθενείας Ναυτικών (ΚΑΑΝ)
Κεφάλαιο Ναυτικής Εκπαίδευσης (ΚΝΕ)
Κεφάλαιο Πλοηγικής Υπηρεσίας (ΚΠΥ)
Κεφάλαιο Δυτών (Κ.Δ)
Κεφάλαιο Ασφάλισης Επιβατών και Οχημάτων (ΚΑΕΟ)
Εστία Ναυτικών (Ε.Ν.)
Ειδικός Λογαριασμός Οικογενειακών Επιδομάτων (ΕΛΟΕΝ)
Κλάδος Επικουρικής Ασφάλισης Ναυτικών (ΚΕΑΝ)
Ναυτικό Επιμελητήριο της Ελλάδος (ΝΕΕ)
Ναυτικό Μουσείο
Δημήτρης Κωστάκος
Ακολουθήστε το 
